Vachmi

What is Lakar in Sanskrit

In Sanskrit, Lakar (लकार) adds Tense and Mood to a dhatu. Lakaras are those pratyayas which add grammatical tense (time) related and grammatical mood related information to a dhatu. The process of adding lakar to a dhatu converts a dhatu into a verb.

There are 10 lakaras in all.
6 of them indicate tense and 4 of them indicate mood.

Lakars which indicate tense

Present Tense

लट् लकार (Present Tense)

Future Tense

लुट् लकार (First Future Tense)
लृट् लकार (Second Future Tense)

Past Tense

लङ् लकार (Past Tense) - Also called अनद्यतनभूतकालः
Note: अनद्यतन means such past which is 'not as of today'. Conversely, अद्यतन means 'as of today'
Hence लङ् should be used for events of yesterday or earlier.
लिट् लकार (Past Perfect Tense)
लुङ् लकार (Perfect Tense)

Lakars which indicate mood

Imperative Mood

लोट् लकार - indicates order, command, blessing or request

Potential Mood

विधिलिङ् लकार - indicates wish, probability or capability.

Benedictive Mood

लङ् लकार (Blessing)

Conditional Mood

लृङ् लकार (Probability)


Since all of them start with 'ल', they are called लकार. You may have heard other words like ॐकार, अकार, इकार, उकार etc on similar lines.

It must also be remembered that verbs in Sanskrit belong to two categories depending on whether the activity specified in the verb applies to the person himself or whether it applies to someone other than the subject of the verb.

Verbs referring to the activity for the self are said to be 'Atmanepada' आत्मनेपदी verbs.
Verbs referring to the activity for others are said to be 'Parasmaipada' परस्मैपदी verbs.
Verbs which can take both forms are known as 'Ubhayapada' उभयपदी verbs.
Each verb in Sanskrit can be traced to a root.
Forms of the verb for the different tenses and moods are obtained by adding conjugational suffixes or prefixes or both to the root form and adding an infix as well. The general for of any "lakara" can be represented as

(prefix) + root + infix + suffix

The infix is based on the root and the person while the suffix depends on the tense or the mood.

The above form as per terms used in Sanskrit can be rewritten as follows.

(prefix) + मूलधातु: + विकरणप्रत्ययः + तिङ्प्रत्ययः

Verbs (dhatu) are divided into 10 गणाः
विकरणप्रत्ययः depends on the गण to which मूलधातु belongs to.
गण: मूलधातु: विकरणप्रत्ययः तिङ्प्रत्ययः क्रियापदम्
प्रथम: पठ् अ ति पठ् + अ + ति = पठति
चतुर्थः नृत् य ति नृत् + य + ति = नृत्यति
षष्ठः लिख् अ ति लिख् + अ + ति = लिखति
दशमः पूज् अय ति पूज् + अय + ति = पूजयति

Sanskrit Lakars with examples


Lat Lakar (लट् लकार) - वर्तमान काळ / वर्तमान काल / present tense

लट् can be used in present tense to express that the action is started and not finished yet.

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
अहं पठामि। मी वाचतो आहे. मैं पढ रहा हूँ। I am reading.
रामः गृहं गच्छति। राम घरी जातो आहे. राम घर जाता है। Ram is going home.
त्वं गच्छसि। तू जातो आहेस. तुम जा रहे हो। You are going.


Lit Lakar (लिट् लकार) - परोक्ष भूतकाळ / परोक्ष भूतकाल / perfect past tense

लिट् can be used in perfect past tense to express that the action is in the past which is not witnessed by speaker.
The action happened, but the speaker did not see it personally.

This lakar is used only in प्रथम पुरुष (Pratham purush) and typically not used in मध्यम पुरुष and उत्तम पुरुष. It may be used in उत्तम पुरुष in case of a dream e.g. सुप्तोऽहं किल विलाप। (मी झोपेत विलाप केला)

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
रामः रावणं ममार। रामाने रावणाला मारले. राम ने रावण को मारा। Ram killed Ravan.
सः पपाठ। त्याने वाचले. उसने पढ़ा। He read.
एकः दुर्वासा नामकः ऋषिः बभुव। एक दुर्वासा नावाचे ऋषि होते. एक दुर्वासा नामक ऋषि हुए। There was a sage called Durvaasaa.


Lang Lakar (लङ् लकार) - अनद्यतन भूतकाळ / अनद्यतन भूतकाल / simple past tense

लङ् can be used in simple past tense to express that the action is in the past but not today.
The action happened sometime in the past, not specified when, and the speaker saw it

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
वयम् अपठाम्। आम्ही सर्वानी वाचले. हम सबने पढ़ा। We all read.
ह्यः मम चरणौ भूरि श्रान्तौ अभवताम्। काल माझे पाय खुप थकले होते. कल मेरे पैर बहुत थक गए थे। My legs were very tired yesterday.
परह्यः सः गणितविषयम् अपठत्। परवा त्याने गणित विषयाचा अभ्यास केला. परसो उसने गणित विषय पढ़ा। He studied the subject of Mathematics day before yesterday.
ते गृहम् अगच्छन्। ते सर्व (लोक) घरी गेले. वे सब (लोग) घर गये। They all went home.


Lung Lakar (लुङ् लकार) - सामान्य भूत काळ / सामान्य भूत काल / general past tense

लुङ् can be used in general past tense to express that the action is in the past in general. The action happened at a specific time in the past, and the speaker saw it.

Lung Lakar examples


संस्कृत मराठी हिंदी English
वयम् आनन्दिताः अभूम। आम्ही सर्व आनंदित झालो. हम सब आनन्दित हुए। We all became pleased.
इमं संवादम् अश्रौषम्। हा संवाद (मी) ऐकला यह संवाद (मैंने) सुना। (I) heard this dialogue.
महान् उत्सवः अभूत्। मोठा उत्सव झाला. महान उत्सव हुआ। Great ceremony took place.
आवीत्‌ माम्‌। (त्याने) माझे रक्षण केले. (उसने) मेरी रक्षा की। (He) protected me.


Lut Lakar (लुट् लकार) - अनद्यतन भविष्य काळ / अनद्यतन भविष्यत काल / first future tense

लुट् can be used in first future tense to express that the action will be in the future but not today.

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
आवां पठितास्वः। आम्ही दोघे वाचू. हम दोनों पढ़ेंगे। We both will read.
तदा निर्वेदं गन्तासि। तेव्हा तुला वैराग्य प्राप्त होईल. तब (तुम) वैराग्य को प्राप्त हो जाओगे। (Only) then you will attain asceticism.
अवश्यं भविता। नक्की होईल. अवश्य होगा। (It) will definitely happen.
वयम् अपि तत्र एव भवितास्मः। आम्ही पण तिथेच असू. हम लोग भी वहीं होंगे। We will also be there.


Lrut Lakar (लृट् लकार) - सामान्य भविष्य काळ / सामान्य भविष्यत काल / second future tense

लृट् can be used in second future tense to express that the action is in the future in general.

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
तौ विद्यालयं गमिष्यतः। ते दोघे शाळेत जातील. वे दोनों विद्यालय जायेंगे। They both will go to school.
वयं स्वभवने भविष्यामः। आम्ही आमच्या घरी असू. हम अपने घर होंगे। We will be at our home.
अहम् इदानीं किं करिष्यामि। आता मी काय करु / करेन? अब मैं क्या करूँ / करूंगा? What will I do now?
कस्मै मां दास्यसि। तुम्ही मला कोणाला देणार? आप मुझे किसे दोगे? To whom will you give / offer me?


Lot Lakar (लोट् लकार) - आज्ञार्थक / imperative mood

लोट् can be used in imperative mood to express that the action is command, invitation, prayer, etc.

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
(आशीर्वाद) त्वं चिरं जीव। तुला दीर्घ आयुष्य लाभो तुम बहुत समय तक जियो। May you live long.
(प्रार्थना) अवतु माम्। माझे रक्षण कर. मेरी रक्षा करो। (Let him) protect me.
(अनुमति) अहं भोजनं खादानि किम्? मी भोजन खाऊ का? क्या मैं भोजन खा लूँ? Can I eat food?
(आज्ञा) उत्तिष्ठ परन्तप। शत्रूंचे दमन करणाऱ्या (अर्जुना), ऊठ शत्रुओं का दमनकर्ता (अर्जुन), उठो O chastiser of the enemies (Arjun), Get up.


Vidhiling Lakar (विधिलिङ् लकार) - पाहिजे या अर्थाने / चाहिए के अर्थ में / potential mood

विधिलिङ् can be used in potential mood to express that the action is command, invitation, question, request, hypothetical, etc.

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
(विधि) सत्यं ब्रूयात। सत्य (खरं) बोलले पाहिजे. सत्य बोलना चाहिये। (You) must speak the truth.
भोगान् भुञ्जीय। (मला) भोग भोगावे लागतील. (मुझे) भोगों को भोगना पड़ेगा। (I will) have to enjoy the pleasures.
(निमन्त्रण) भवान अद्य अत्र भक्षयेत्। तुम्ही आज इथेच जेवा. आप आज यहाँ भोजन करें। (Please) have your food here today.
(प्रश्न) एतत् कथं विजानीयात् हे कसे ओळखावे? यह कैसे पहचाने? How to recorgnize this?


Aashirlinga Lakar (आशिर्लिङ् लकार) - आशीर्वादात्मक / benedictive mood

आशिर्लिङ् can be used in benedictive mood to express that the action is wished.

For example
संस्कृत मराठी हिंदी English
तव पुत्रः यशस्वी भूयात्। तुझा मुलगा यशस्वी होवो. तेरा पुत्र यशस्वी हो। May your son be successful.
अमृतस्य धारणः भूयासम् मी अमृताचा धारक होवो. मैं अमृत का धारक होऊँ । May I be capable of holding the wisdom of immortality.
वयं राष्ट्रभक्ताः भूयास्म। आम्ही सर्व राष्ट्रभक्त होवोत. हम सब राष्ट्रभक्त हों। May all of us become patriots.


Lrung Lakar (लृङ् लकार) - हेतु हेतुमद भूत काळ / भूतकाल / conditional mood

लृङ् can be used in conditional mood to express that the action could happen, conditionally. Such an action depends on another action.

Lrung Lakar examples


संस्कृत मराठी हिंदी English
यदि त्वं अभविष्यः तर्हि सुखं प्राप्स्यः। जर तू विद्वान असतास तर तू सुखी झाला असतास. यदि तू विद्वान् बनता तो सुख पाता। If you were a learned person, you would have been happy.
त्वम् अभविष्यः तर्हि त्वम् अपि अभक्षयिष्यः। तू असतास तर तू ही खालले असतेस. तुम होते तो तुम भी खाते। If you were (here), you also would have eaten.
सुवृष्टिः चेत् अभविष्यत् तर्हि सुभिक्षः अभविष्यत्। चांगला पाऊस पडला असता तर चांगले अन्न मिळाले असते यदि अच्छी वर्षा होती तो अच्छा अन्न होता। If it had rained well, there would be good food.


The form of suffix (तिङ्प्रत्ययः) depends on lakaras. As there are 3 persons (पुरुष) and 3 numbers (वचन) for each persons, there are 9 suffixes for each lakar. It may also be remembered that suffixes depend on the type of the verb i.e. परस्मैपदी and आत्मनेपदी.

परस्मैपदप्रत्ययाः

1 . लट्लकार: (Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ति तस् (तः) अन्ति
मध्यम पुरुष सि थस् (थः) थ
उत्तम पुरुष मि वस् (वः) मस् (मः)

2. लृट्लकार: (Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ष्यति ष्यतम् (ष्यतः) ष्यन्ति
मध्यम पुरुष ष्यसि ष्यथस् (ष्यथः) ष्यथ
उत्तम पुरुष ष्यामि ष्यावः ष्यामः

3. लङ्लकार: (Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष त् ताम् अन्
मध्यम पुरुष स् तम् त
उत्तम पुरुष अम् व म

4. लोट्लकार: (Imperative Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष तु ताम् अन्तु
मध्यम पुरुष हि तम् त
उत्तम पुरुष आनि आव आम

5. विधिलिङ्लकार: (Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यात् याताम् युस्
मध्यम पुरुष यास् यातम् यात्
उत्तम पुरुष याम् याव याम

6. लुङ्लकार: (Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष द् ताम् अन्
मध्यम पुरुष स् तम् त
उत्तम पुरुष अम् व म

7. लिट्लकार: (Past Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अ अतुस् (अतुः) उस् (उः)
मध्यम पुरुष थ अथुस् अ
उत्तम पुरुष अ व म

8. लुट्लकार: (First Future Tense of Periphrastic)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ता तारौ तारस्
मध्यम पुरुष तासि तास्थस् तास्थ
उत्तम पुरुष तास्मि तास्वस् तास्मस्

9. आशिर्लिङ्लकार: (Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यात् यास्ताम् यासुस
मध्यम पुरुष यास् यास्तम् यास्त
उत्तम पुरुष यासम् यास्व यास्म

10. लृङ्लकार: (Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष स्यत् स्यताम् स्यन्
मध्यम पुरुष स्यस् स्यतम् स्यत्
उत्तम पुरुष स्यम स्याव स्याम


आत्मेनपदप्रत्ययाः

1 . लट्लकार: (Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ते आते अन्ते
मध्यम पुरुष से आथे ध्वे
उत्तम पुरुष ए वहे महे

2. लृट्लकार: (Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष स्यते स्येते स्यन्ते
मध्यम पुरुष स्यसे स्येथे स्यध्वे
उत्तम पुरुष स्ये स्यावहे स्यामहे

3. लङ्लकार: (Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष त ताम् अन्त
मध्यम पुरुष थास् आथाम् ध्वम्
उत्तम पुरुष इ वहि महि

4. लोट्लकार: (Imperative Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ताम् आताम् अन्ताम्
मध्यम पुरुष स्व आथाम् ध्वम्
उत्तम पुरुष ऐ आवहै आमहै

5. विधिलिङ्लकार: (Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ईत ईयाताम् ईरन्
मध्यम पुरुष ईथास् ईयाथाम् ईध्वम्
उत्तम पुरुष ईय ईवहि ईमहि

6. लुङ्लकार: (Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष त आताम् अन्त
मध्यम पुरुष थास् आथम् ध्वम्
उत्तम पुरुष ए वहि महि

7. लिट्लकार: (Past Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ए आते इरे
मध्यम पुरुष से आथे ध्वे
उत्तम पुरुष ए वहे महे

8. लुट्लकार: (First Future Tense of Periphrastic)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ता तारौ तारस
मध्यम पुरुष तासे तासाथे ताध्वे
उत्तम पुरुष ताहे तास्वहे तास्महे

9. आशिर्लिङ्लकार: (Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सीष्ट सियास्ताम् सीरन्
मध्यम पुरुष सीष्टास् सीयस्थाम् सीध्वम्
उत्तम पुरुष सीय सीवहि सीमहि

10. लृङ्लकार: (Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष स्यत स्येताम् स्यन्त
मध्यम पुरुष स्यथास् स्येथाम् स्यध्वम्
उत्तम पुरुष स्ये स्यावहि स्यामहि



Links
Mathematics
Sanskrit
Sanskrit Grammar